Stond de eerste bioscoop van Nederland echt in Venlo?

Hoewel ik Venlonaar ben erger ik me vaak aan de overtuiging van sommigen hier in de stad dat wat hier gebeurt zeer bijzonder is en heel erg afwijkt van wat ergens anders gebeurt. Misschien ervaren mensen in andere steden hetzelfde, dat kan goed, chauvinisme is niet iets typisch Venloos, al moet menig Venlonaar, als mijn observatie hout snijdt, vinden van wel. O, ironie. Hoe dan ook, deze sectie op mijn site gaat over film, dus laat ik me daartoe beperken.

Onlangs stuitte ik op een lokale blog, genoemd naar de bijnaam van een steegje in de binnenstad, waarin twee stukjes staan met als onderwerp “Bioscoop”. Stuk 1 begint met de zin “Venlo kreeg in 1907 als eerste stad in Nederland een bioscoop.” Stuk 2 begint met “De eerste bioscoop van Nederland stond in Venlo en was een initiatief van hotelier Jos Caubo, eigenaar van de Port van Cleve aan de Vleesstraat. Vanaf 1907 draaide hij films in de grote achterzaal van zijn chique etablissement.”

Toen ik dat las heb ik de bewuste blogger een reactie gestuurd en hem erop gewezen dat deze bewering incorrect is. Ik heb daarbij gerefereerd aan een boek van de gerenommeerde historici Karel Dibbets en Frank van der Maden, beiden gespecialiseerd in Nederlandse filmgeschiedenis: Geschiedenis van de Nederlandse Film en Bioscoop tot 1940 (gepubliceerd in 1986 bij Wereldvenster). Deze blogger heeft er niet op gereageerd en ook zijn teksten niet aangepast. Ik denk dat ik weet waarom. De inleidende regels van dit stukje heb ik niet voor niets geschreven. Op een gegeven moment, ergens eind jaren 80, werd de City, zoals Port van Cleve naderhand was gaan heten, en nog steeds geëxploiteerd door een telg van de familie Caubo, de oudste nog bestaande bioscoop van Nederland. Wellicht vond de gemiddelde Venlonaar dat een beetje moeilijk om te onthouden, of was het een beetje te lang, want al snel werd dat ‘de oudste bioscoop van Nederland’, en dan is het nog een heel klein stapje naar ‘de eerste bioscoop van Nederland’. Maar het is gewoon niet waar.

Als eerste bioscoop van Nederland staat Tivoli in Rotterdam te boek. Dat was in 1903. Er hadden al eerder filmvoorstellingen plaatsgevonden op verschillende plekken in het land (om te beginnen in Amsterdam, Kalverstraat 220, en wel op donderdag 12 maart 1896), maar dat was op locaties die oorspronkelijk niet bedoeld en ingericht waren als bioscoop.

In 1906 werden vervolgens het Bijou Biograph Theatre in Amsterdam en de Salon Cinémato-Français in Den Haag geopend, terwijl in 1908 Nöggerath Bioscope Theatre in Amsterdam, het Bioscope Theatre in Groningen, de Kinematophoon in Nijmegen, Cinema Parisien in Rotterdam en Vreeburg Bioscoop in Utrecht de deuren openden. De Kinematograph in Port van Cleve in Venlo opende, volgens de database van de in 2017 overleden Karel Dibbets, toch de autoriteit op dit gebied, zijn poorten in 1909.

Als die Venlose blogger gelijk heeft met zijn jaartal 1907, dan waren er al minstens drie bioscopen in Nederland toen er in Venlo eentje geopend werd. Heeft de Venlose blogger ongelijk, en ik ben meer dan geneigd Dibbets hierin te volgen, dan was de Kinematograph Venlo de negende bioscoop die in Nederland geopend werd. Voorwaar, geen slechte prestatie voor een slaperig provinciestadje, dus waarom die onterechte claim van eerste bioscoop van Nederland?